Yon miz an gad

An sosyoloji yo rele sa yon chenn konpòtman sosyal. Ou sèlman bezwen wè 3 ou 4 moun ak menm abiman ou pran menm estil pou ou konnen se sa ki ape mennen. Nan politik ou jwenn sa tou. Se sa ki fè ou kapab wè yon peyi mache selon rejim ki ape dirije a. Nan yon lòt edisyon nou pwomèt pou montre ki sa ki kilti pèp ayisyen an men jodi a nou sèlman ape bay popilasyon an yon miz an gad.

      Nou pale sou politik, Ayiti genyen 2 tandans ak 2 kouran politik ki dirije li pandan 50 dènye ane ki soti pase la yo. Si ou pa MAKOUT ou POPILIS. si ou pa pou CHANYMAN ou NEOLIBERALIS. Pa genyen manti nan sa. Si yon moun kapab demanti nou. Men an reyalite ki kote 2 sistèm sa yo mete peyi a? Genyen yon bagay pozitif nan yo nou kapab di peyi a benefisye? Pi devan nou ape eklèsi nou sou pwen sa, paske jodi a se yon bagay nou vle fè nou wè. Si ou se yon fidèl lektè blòg la ou kapab raple ou nou te fè limyè sou chanyman ki opere nan klas politisyen dirijan Ayisyen yo. Jodi a nou dwe klè ke se boujwazi a ki nan tèt leta a. Ke ou okouran ou non, ke ou dakò ou pa. Ankò se pa pou sa nou la jodi a. Ayiti bezwen yon chanyman. Kèlke swa moun ki kapab pote li, byen vini nou ape di ou. Dayè listwa bezwen konnen ki lès ki kapab opere mirak sa.

      Chèf gouvènman dezinye a Daniel G. Rousier  nan pawòl li deklare kare bare nenpòt moun ki monte nan yon pòs nan leta dwe enfòme popilasyon an ki sa li posede sa vle di yo ta dwe fè odit sou byen li ni lè li ape antre, ni lè li ape soti nan pòs la. Trè byen. sa se li ye. Se konsa yo fonksyone pou enpeche koripsyon ak gaspiyay nan byen leta. An nou di nan yon peryòd lafrans te ape simonte yon kriz kon sa. Se ak lwa 99-1% an yo te rive mete yon fren nan vòl ki te ape anrejistre yo. Men san nou pa twò pesimis, nou ape mande vrè ou fo pawòl sa yo pa similè  ak sa pèp Ayisyen an abitywe tande? Nou konnen repons lan. Pa genyen tan nou ape avanse. Apre echèk gouvènman 2001-04 la, tranzisyon an, an nou di pito kontraktè akò pou dezòmè ayiti pa pou, ni sou kontwòl Ayisyen ankò a tou cho tou bouke rantre nan peyi a san jenerasyon 82 a pa menm konnen ki non manman li ni non papa li ak pawòl sa. Nou raple nou? Tout moun te wè espawa non chanyman si non yon ti souf nan vòlè lajan taks nou redi peye yo. Apre 2 zan, jouk jodi pyès moun pa konnen ki kantite kòb ki fè fon nan kès leta pandan ti tan sa. an tou ka se pa malere. Sa ki konnen konnen moun sa yo abitywe viv nan vila, sa vle di gwo zouzoun.

      Sa pa sifi nou pa kapab bliye us $15.000 lajan retrèt pou ansyen premye minis yo yo te siyen sa vle di pwofesyonèlman sousèt la ape donnen. An nou tounen kote nou te ye a. Ki sa ki rive ak lwa odit la? Genyen yon pwovèb ki di " ou pa kapab ape travay nan labou pou rad ou pa sal " (Pawòl yo chanje). Li pi fasil pou enfliyanse pa sa ki mal ke kopye yon konpòtman ki pozitif. Anviwonman ayisyen pa edikasyon malerezman pwodwi yon klas, yon sèk visye ke malerezman ankò ka detywi pa la law ak prensip ki kòk. Men nou ta dwe ankò poze yon lòt kesyon. Ki lès ki ape envante epi fè respekte yo lè nou konnen se vòlè sa yo ki plase pou fè ak defè nan peyi a? Sa pa vle di nouvo gouvènman sa pwale fè menm jan ak sa ki pase yo, men chat boule nan dlo cho, li wè dlo fwèt li kaponnen. Eske nou kapab fè kredi ak moun sa yo nan sa yo di? Ayisyen jije pou kò nou. Antouka, nou tout sèten ke chanyman peyi a vle di kale je nou, egzije transparans nan tout sa ki ape fèt. Se nou ki vote, se nou ki bay pouvwa. Se pa filyè nou yo monte. Pèsonn pa kapab fè sa ki fè yo plezi ou byen fini piye epi vire do yo ale lè yo vle san rann kont nan sa ki fèt pandan tan yo fè ape dirije a.

      Nou an 2011. 5 ane ki pwale vini la yo an nou chache trase yon egzanp sou sa nou genyen anba men nou yo pou sila ki ape vini yo kapab pran men yo.